Philomena

Η δύναμη της αγάπης

2013, UK/USA/France, 98 min

Ελληνικός Τίτλος: Philomena

Σκηνοθεσία: Stephen Frears/Σενάριο: Steve Coogan, Jeff Pope/Παίζουν: Judi Dench, Steve Coogan, Sophie Kennedy Clark, Mare Winningham, Barbara Jefford, Ruth McCabe, Peter Hermann, Sean Mahon

Στους κινηματογράφους από 27/2/2014

Η Philomena (Judi Dench) είναι μια ηλικιωμένη γυναίκα που ζει φαινομενικά μια τακτοποιημένη ζωή, όμως ένα μεγάλο μυστικό την καταδιώκει εδώ και 50 χρόνια. Σε νεαρή ηλικία η Philomena  είχε μείνει έγκυος εκτός γάμου και κατέληξε σε ένα αυστηρό καθολικό μοναστήρι στην Ιρλανδία, όπου γέννησε το παιδί της, το οποίο αργότερα δόθηκε για υιοθεσία από τις μοναχές παρά τη θέληση της. Φτάνοντας πια στη δύση της ζωής της, η Philomena προσπαθεί να ανακαλύψει το χαμένο της γιο, ζητώντας τη βοήθεια του Martin (Steve Coogan), ενός απογοητευμένου δημοσιογράφου, που βλέπει αρχικά την ιστορία της σαν μια ευκαιρία για να επανέλθει στο προσκήνιο. Η αναζήτηση τους θα τους οδηγήσει τελικά στις ΗΠΑ, αλλά οι απρόβλεπτες εξελίξεις θα αναστατώσουν τη ζωή και των δύο…

Ο πάλαι ποτέ μεγάλος Stephen Frears, που έχει στο ενεργητικό του ταινίες όπως My Beautiful Laundrette/Ωραίο μου Πλυντήριο (1985), Sammy and Rosie Get Laid/Ο Σάμι και η Ρόζι Κάνουν Έρωτα (1987), Dangerous Liaisons/Επικίνδυνες Σχέσεις (1988), δείχνει να ξυπνά από την δημιουργικό και καλλιτεχνικό λήθαργο που είχε περιπέσει την τελευταία δεκαετία, μεταφέροντας στον κινηματογράφο το βιβλίο του δημοσιογράφου Martin Sixsmith, The Lost Child of Philomena Lee (2009). Το βιβλίο του Sixsmith περιγράφει την αληθινή ιστορία της Philomena Lee, μιας γυναίκας που αναγκάστηκε να περάσει αρκετά χρόνια της ζωής της σε ένα από τα περιβόητα Magdalen Laundries (τα άσυλα ή “πλυντήρια” της Μαγδαληνής), που λειτουργούσαν στην Ιρλανδία από τα μέσα του 18ου αιώνα ως το 1996(!). Τα ιδρύματα αυτά που βρίσκονταν υπό την αιγίδα της καθολικής εκκλησίας, θεωρητικά περιέθαλπαν παραστρατημένες νεαρές κοπέλες, ουσιαστικά όμως αποτελούσαν κέντρα ψυχολογικών βασανιστηρίων και σεξουαλικής παρενόχλησης, αλλά παράλληλα έκρυβαν πίσω από τη βιτρίνα, μια γιγάντια επιχείρηση παράνομων υιοθεσιών, που έστελνε τα εκτός γάμου παιδιά των κοριτσιών -με το απαραίτητο χρηματικό αντίτιμο βέβαια- σε άκληρες πλούσιες οικογένειες κυρίως στην Αμερική. Η τραγική αυτή πραγματικότητα αποτυπώθηκε με ζοφερά χρώματα στη θαυμάσια ταινία του Peter Mullan, The Magdalene Sisters/Οι Κόρες της Ντροπής (2002).

Η Philomena, βραβευμένη για το σενάριο της στο 70ο Φεστιβάλ Βενετίας και υποψήφια για 4 Όσκαρ, είναι μια κατ’ εξοχήν ταινία χαρακτήρων, αφού σκιαγραφεί την ιδιόμορφη σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ δυο αταίριαστων ανθρώπων, που οδηγεί τελικά στη σύγκρουση δυο διαμετρικά αντίθετων κοσμοθεωριών. Από τη μια, η Philomena είναι μια ηλικιωμένη καλοκάγαθη λαϊκή γυναίκα, εύπιστη -σχεδόν αφελής, γεμάτη από αναστολές, ενοχές και φοβίες, που έχουν τις ρίζες τους στην ταραγμένη νεαρή της ηλικία και στην αυστηρή καθολική της ανατροφή. Πάνω απ’ όλα όμως είναι μια γυναίκα που αγαπά αληθινά και ανεπιτήδευτα τους ανθρώπους, σε μια προέκταση μιας ιδανικής χριστιανικής ηθικής. Η αγάπη αυτή της δίνει τη δυνατότητα να κατανοεί συμπεριφορές ή στάσεις ζωής έξω από τα δικά της πρότυπα και δεδομένα, αλλά κυρίως να συγχωρεί τους ανθρώπους για το κακό που (της) προκάλεσαν, αφού παραμένει πάντα ύψιστος κριτής πρώτα του εαυτού της και μετά των υπολοίπων. Μπαίνοντας στην τελευταία φάση της ζωής της, θέλει να ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς της με το παρελθόν και τα φαντάσματα που την καταδιώκουν. Αυτό άλλωστε είναι και το μοναδικό σημείο επαφής με το Martin, ο οποίος με τη σειρά του βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι της ζωής του, όπου πρέπει να πάρει σημαντικές αποφάσεις για να προχωρήσει μπροστά. Ο Martin, αριστερός, μαχητικός δημοσιογράφος, άθεος και οπαδός της ψυχρής λογικής -σχεδόν κυνικός, βλέποντας την καριέρα του να παίρνει την κάτω βόλτα, αναγκάζεται εκ των πραγμάτων να ασχοληθεί με ένα “ασήμαντο” θέμα ανθρώπινου ενδιαφέροντος. Η συνάντηση του με τη Philomena θα του αποκαλύψει έναν καινούργιο κόσμο και η δύναμη της προσωπικότητας της θα τον συνεπάρει, για να συνειδητοποιήσει στην πορεία, ότι στα ασήμαντα και στα μικρά κρύβονται μεγάλες αλήθειες και πρωτόγνωρα συναισθήματα.

Είναι προφανές ότι ο Frears δεν θέλει να κάνει μια ταινία-καταγγελία ή ένα βαρύγδουπο κοινωνικό δράμα. Αυτό που κυρίως τον ενδιαφέρει, είναι μια ταινία ανθρωποκεντρική, μια ωδή στις ανθρώπινες αδυναμίες, στις επιλογές και τα λάθη του παρελθόντος που στοιχειώνουν το παρόν και το μέλλον, στην αγάπη, τη συγχώρεση και τη λύτρωση. Βέβαια, η ιστορία της Philomena είναι από μόνη της τόσο πολύ συναισθηματικά φορτισμένη, που εύκολα μπορεί να παρασύρει ακόμα και έναν έμπειρο σκηνοθέτη στα μονοπάτια του διδακτισμού και της σοβαροφάνειας. Ευτυχώς το σενάριο των Steve Coogan (σε τριπλό ρόλο παραγωγού-σεναριογράφου-πρωταγωνιστή) και Jeff Pope, με όπλο το καυστικό χιούμορ, αποφορτίζει την ταινία από το κατ’ εξοχήν δραματικό της υπόβαθρο και δημιουργεί συνεχείς εναλλαγές συναισθημάτων στο θεατή, ενώ παράλληλα ασκεί υπόγεια κριτική σε θεσμούς και κοινωνικές συμπεριφορές.  Ο ρόλος και η εξουσία της καθολικής εκκλησίας στην Ιρλανδία, η αποστολή και τα κίνητρα της μαχόμενης δημοσιογραφίας, οι δεσμοί του ανθρώπου με την ιδιαίτερη πατρίδα του, ακόμα και η απάνθρωπη πολιτική του Reagan για το AIDS, περνούν από μπροστά μας -θα έλεγε κανείς με επιφανειακό και αποσπασματικό τρόπο, κάτι όμως απόλυτα φυσικό, αφού με τον ίδιο απλοϊκό τρόπο εντυπώνονται στην καθαρή ψυχή της Philomena, που δεν έχει μάθει να ψάχνει πίσω από την αρχική εικόνα.

Ο Frears σκηνοθετεί σχεδόν ακαδημαϊκά, απέριττα και χωρίς εκπλήξεις, κάτι μάλλον απαραίτητο για να μην συνθλιβεί από το βάρος της ιστορίας του. Θα μπορούσε βέβαια να του καταλογίσει κανείς μια έντονη ροπή προς το μελό και το συναισθηματικό εκβιασμό του θεατή, κυρίως με τα αχρείαστα home videos που παρεμβάλλονται στην πλοκή, όπως και με την ελαφρώς γραφική παρουσίαση των κακών της ιστορίας. Όμως όλα αυτά μετατρέπονται σε πταίσματα, εξαιτίας της καθηλωτικής παρουσίας του πρωταγωνιστικού διδύμου και ιδιαίτερα της Judi Dench. Σε έναν κόντρα ρόλο απ’ αυτούς που μας έχει συνηθίσει τελευταία, πραγματικά αιχμαλωτίζει το φακό σε κάθε της κίνηση ή έκφραση. Την παρακολουθείς με κομμένη την ανάσα, να συγκινείται από λαϊκά ρομάντζα αλλά ταυτόχρονα να μιλάει απενοχοποιημένα για το σεξ, να λυγίζει κοιτάζοντας τη φωτογραφία του χαμένου της γιου αλλά να βρίσκει τη δύναμη  να συγχωρήσει αυτούς που της τον στέρησαν, να πιστεύει στο Θεό αλλά πιο πολύ στον άνθρωπο. Η Judi Dench είναι η Philomena, είναι η ίδια η ταινία.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Ακροβατώντας ανάμεσα στο χιούμορ και τη συγκίνηση -όπως άλλωστε κάνει και η ίδια η ζωή- και παρά τις επιμέρους αδυναμίες της, η Philomena αποτελεί μάθημα ζωής με πολλούς αποδέκτες, με μεγάλο της ατού την εκπληκτική ερμηνεία της Judi Dench.

  6,5/10

Oscars 2014

H 86^η απονομή των βραβείων Όσκαρ που έγινε χθες στο Dolby Theatre του Los Angeles (μια εβδομάδα μετά τη συνηθισμένη ημερομηνία, για να μην συμπέσει με τις μεταδόσεις από τους χειμερινούς Ολυμπιακούς αγώνες του Sochi) επιβεβαίωσε για μια ακόμα φορά ότι στο συγκεκριμένο θεσμό απουσιάζει παντελώς το στοιχείο της έκπληξης. H τελετή που παρουσίασε η Ellen DeGeneres, κύλησε χαλαρά χωρίς την παραμικρή ανατροπή ως το τέλος και ανέδειξε μεγάλους νικητές της βραδιάς το 12 Years a Slave (κριτική εδώ) που απέσπασε 3 Όσκαρ, μεταξύ των οποίων το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας και το Gravity (κριτική εδώ), που θριάμβευσε στις τεχνικές κατηγορίες αλλά κέρδισε και το Όσκαρ Σκηνοθεσίας. Highlights της βραδιάς η βράβευση των δυο πρωταγωνιστών του Dallas Buyers Club (κριτική εδώ), καθώς και η νίκη του Her στην κατηγορία του Πρωτότυπου Σεναρίου. Μεγάλοι χαμένοι της απονομής το American Hustle, το Nebraska (κριτική εδώ) και το The Wolf of Wall Street, που έφυγαν από την απονομή με άδεια χέρια. Ακολουθεί αναλυτικά η λίστα των νικητών, αλλά και κάποια σχόλια-παράπονα-ευσεβείς πόθοι…

Ταινία Μεγάλου Μήκους: 12 Years a Slave

Σε μια χρονιά που έλειψε το καθαρό αριστούργημα, το 12 Years a Slave ήταν από την αρχή φανερό ότι θα κέρδιζε το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας, καθώς ανήκει στην κατηγορία των φιλμ που η Ακαδημία λατρεύει να βραβεύει, παράλληλα όμως είναι μια καλή ταινία. Παρ’ όλα αυτά δεν παύει να είναι κατά τη γνώμη μου, μάλλον η πιο αδύναμη στιγμή του ταλαντούχου Steve McQueen. Εδώ πάντως ισχύει το μη χείρον βέλτιστον, αφού οι άμεσες ανταγωνίστριες του, Gravity και American Hustle ήταν εξαιρετικά υπερεκτιμημένες. Πάντως για μένα οι καλύτερες ταινίες της λίστας είναι το Her του Spike Jonze και το Dallas Buyers Club του Jean-Marc Vallée, που βέβαια για διαφορετικούς λόγους η κάθε μια δεν θα μπορούσαν να κερδίσουν. Προκλητική η απουσία του Inside Llewyn Davis των Ethan & Joel Coen, ενώ άνετα θα μπορούσαν να χωρέσουν στη λίστα το Blue Jasmine του Woody Allen, το All is Lost του J.C.Chandor, αλλά και το υποεκτιμημένο La Migliore Offerta (κριτική εδώ) του Giuseppe Tornatore.

Σκηνοθεσία:  Alfonso Cuarón (Gravity)

Αναμενόμενη επιλογή για το Όσκαρ Σκηνοθεσίας ο Alfonso Cuarón, αφού το Gravity έπρεπε να φύγει από την απονομή -και- με ένα τουλάχιστον μεγάλο βραβείο, αλλά στην πεντάδα θα έπρεπε να βρίσκονται σίγουρα ο Spike Jonze και ο Jean-Marc Vallée. Πάντως ο Cuarón έχει παραδώσει στο παρελθόν ανώτερες δουλειές από το υπερεκτιμημένο Gravity (που ουσιαστικά είναι ένα μεγαλεπήβολο αλλά επίπεδο οπτικό υπερθέαμα που βασίζει την τεράστια απήχηση του στη χρήση του 3D format), όπως το αριστουργηματικό Children of Men (2006).

Α’ Ανδρικός Ρόλος: Matthew McConaughey (Dallas Buyers Club)

Εδώ η συζήτηση δε γίνεται για το νικητή, που πραγματικά έδειξε σε όλους πώς πρέπει να υποδύεται κανείς έναν αβανταδόρικο ρόλο, με τη συγκλονιστική, ανεπιτήδευτη και ειλικρινή ερμηνεία του, αλλά για τα υπόλοιπα μέλη της τελικής πεντάδας για το Όσκαρ Α' Ανδρικού Ρόλου, απ’ όπου απουσιάζει προκλητικά ο Robert Redford (All is Lost), ενώ θα μπορούσαν άνετα να είναι σ’ αυτήν ο Jake Gyllenhaal (Prisoners) -κριτική εδώ και ο Oscar Isaac (Inside Llewyn Davis).

Α’ Γυναικείος Ρόλος: Cate Blanchett (Blue Jasmine)

Τα ίδια ισχύουν και εδώ. Ανεπανάληπτη η ερμηνεία της σύγχρονης Blanche DuBois, Cate Blanchett, δικαιότατη η βράβευση της με το Όσκαρ Α' Γυναικείου Ρόλου, θα είχαν όμως θέση στην πεντάδα η νικήτρια των Καννών, Paulina García (Gloria) και του Βερολίνου, Luminita Gheorghiu (Pozitia Copilului) -κριτική εδώ.

                                    

Β’ Ανδρικός Ρόλος: Jared Leto (Dallas Buyers Club)

Άλλη μια προβλέψιμη αλλά δικαιότατη βράβευση στην κατηγορία του Όσκαρ Β' Ανδρικού Ρόλου, για μια συγκλονιστική ερμηνεία-μεταμόρφωση, απ’ αυτές που αρέσουν -και- στην Ακαδημία. Η μόνη ένσταση εδώ έχει να κάνει με την απουσία του James Gandolfini (Enough Said) από την τελική πεντάδα, όχι μόνο σαν φόρος τιμής για την προσφορά του στο σινεμά, αλλά γιατί πραγματικά ήταν εξαιρετικός στο ρόλο του.

Β’ Γυναικείος Ρόλος: Lupita Nyong’o (12 Years a Slave)

Το μοναδικό ανοιχτό σε προγνωστικά βραβείο από τα 4 των ρόλων, το Όσκαρ Β' Γυναικείου Ρόλου, κατέληξε τελικά στη συμπαθέστατη Nyong’o, που ίσως όμως ήταν η χειρότερη όλων των συνυποψηφίων της, σε μια ιδιαίτερα δυνατή κατηγορία… Μάλλον μέτρησε περισσότερο το ατέλειωτο ξύλο που έφαγε από το Michael Fassbender (…), παρά οι υποκριτικές της δυνατότητες… Σίγουρα θα προτιμούσα την Jennifer Lawrence (American Hustle) ή τη June Squibb (Nebraska).

Πρωτότυπο Σενάριο: Spike Jonze (Her)

Είναι κρίμα που η καλύτερη ταινία της χρονιάς έφυγε από την απονομή με ένα και μοναδικό βραβείο, αλλά πάλι καλά… Ο Spike Jonze με το εκπληκτικό του σενάριο έδωσε στον τίτλο της κατηγορίας (Όσκαρ Πρωτότυπου Σεναρίου) την πραγματική του διάσταση.

Διασκευασμένο Σενάριο: John Ridley (12 Years a Slave)

Θα ήταν μια ευχάριστη έκπληξη αν το Όσκαρ Διασκευασμένου Σεναρίου να πήγαινε στον Richard Linklater (Before Midnight) ή στους Steve Coogan και Jeff Pope (Philomena), αλλά είθισται το συγκεκριμένο βραβείο να πηγαίνει πακέτο με αυτό της καλύτερης ταινίας, οπότε…

Ξενόγλωσση Ταινία: La Grande Bellezza (Ιταλία)

Η ταινία του Paolo Sorrentino πήρε αναμενόμενα και χωρίς ανταγωνισμό το Όσκαρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας, αφού στην τελική πεντάδα η μοναδική ταινία που μπορούσε να κάνει την έκπληξη, ήταν το πολύ καλό Jagten (κριτική εδώ) του Thomas Vinterberg. Το La vie d' Adèle - Chapitres 1 et 2 του Abdellatif Kechiche δεν ήταν καν στην αρχική επιλογή για γραφειοκρατικούς λόγους, ενώ αποκλείστηκαν το θαυμάσιο Le Passé (κριτική εδώ) του Asghar Farhadi και το αριστουργηματικό, αλλά προφανώς αιρετικό για τα γούστα της Ακαδημίας A Nagy Füzet (κριτική εδώ) του János Szász.

Ταινία Κινουμένων Σχεδίων: Frozen (Chris Buck, Jennifer Lee)

Ταινία Ντοκιμαντέρ: Twenty Feet from Stardom (Morgan Neville)

Εδώ είχαμε τη μοναδική ίσως έκπληξη της βραδιάς, αφού το Όσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ κέρδισε το Twenty Feet from Stardom, αντί για το μεγάλο φαβορί The Act of Killing.

Ταινία Μικρού Μήκους: Helium (Anders Walter)

Ταινία Κινουμένων Σχεδίων Μικρού Μήκους: Mr.Hublot (Laurent Witz, Alexandre Espigares)

Ταινία Ντοκιμαντέρ Μικρού Μήκους: The Lady in Number 6, Music Saved my Life (Malcolm Clarke, Carl Freed)

Φωτογραφία: Emmanuel Lubezki (Gravity)

Σε μια κατηγορία όπου και οι πέντε υποψηφιότητες ήταν εξαιρετικές, το βραβείο πήγε στον Emmanuel Lubezki, ακολουθώντας το ρεύμα των πολλαπλών βραβεύσεων του Gravity. Προσωπικά θα προτιμούσα τον Bruno Delbonnel για την εκπληκτική του φωτογραφία στο Inside Llewyn Davis ή το δικό μας Phedon Papamichael για την υπέροχη ασπρόμαυρη φωτογραφία του Nebraska.

Μουσική: Steven Price (Gravity)

Διαφωνώ κάθετα με την απόφαση της Ακαδημίας (…) και ψηφίζω και με τα δυο χέρια το υπέροχο, ατμοσφαιρικό, μινιμαλιστικό soundtrack των Arcade Fire για το Her. Ακόμα θα ήθελα να δω στην πεντάδα -για μια ακόμα φορά- τον Ennio Morricone και την υπέροχη μουσική του La Migliore Offerta.

Τραγούδι: Let it Go των Kristen Anderson-Lopez, Robert Lopez (Frozen)

Αφού δεν το πήραν οι γιαλαντζί -πλέον- επαναστάτες U2 με το Ordinary Love (Mandela: Long Walk to Freedom), όλα καλά…

Μοντάζ: Alfonso Cuarón, Mark Sanger (Gravity)

Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Catherine Martin, Beverley Dunn (The Great Gatsby)

Κοστούμια: Catherine Martin (The Great Gatsby)

Μακιγιάζ-Κομμώσεις: Adruitha Lee, Robin Mathews (Dallas Buyers Club)

Ένας ακόμα μικρός θρίαμβος του Dallas Buyers Club, μια εκπληκτική δουλειά που κόστισε σύμφωνα με τα λεγόμενα των υπευθύνων…250 δολάρια.

Ήχος: Glenn Freemantle (Gravity)

Μοντάζ Ηχητικών Εφέ: Skip Lievsay, Niv Adiri, Christopher Benstead, Chris Munro (Gravity)

Οπτικά Εφέ: Timothy Webber, Chris Lawrence, David Shirk, Neil Corbould (Gravity)

Και του χρόνου!