Philomena

Η δύναμη της αγάπης

2013, UK/USA/France, 98 min

Ελληνικός Τίτλος: Philomena

Σκηνοθεσία: Stephen Frears/Σενάριο: Steve Coogan, Jeff Pope/Παίζουν: Judi Dench, Steve Coogan, Sophie Kennedy Clark, Mare Winningham, Barbara Jefford, Ruth McCabe, Peter Hermann, Sean Mahon

Στους κινηματογράφους από 27/2/2014

Η Philomena (Judi Dench) είναι μια ηλικιωμένη γυναίκα που ζει φαινομενικά μια τακτοποιημένη ζωή, όμως ένα μεγάλο μυστικό την καταδιώκει εδώ και 50 χρόνια. Σε νεαρή ηλικία η Philomena  είχε μείνει έγκυος εκτός γάμου και κατέληξε σε ένα αυστηρό καθολικό μοναστήρι στην Ιρλανδία, όπου γέννησε το παιδί της, το οποίο αργότερα δόθηκε για υιοθεσία από τις μοναχές παρά τη θέληση της. Φτάνοντας πια στη δύση της ζωής της, η Philomena προσπαθεί να ανακαλύψει το χαμένο της γιο, ζητώντας τη βοήθεια του Martin (Steve Coogan), ενός απογοητευμένου δημοσιογράφου, που βλέπει αρχικά την ιστορία της σαν μια ευκαιρία για να επανέλθει στο προσκήνιο. Η αναζήτηση τους θα τους οδηγήσει τελικά στις ΗΠΑ, αλλά οι απρόβλεπτες εξελίξεις θα αναστατώσουν τη ζωή και των δύο…

Ο πάλαι ποτέ μεγάλος Stephen Frears, που έχει στο ενεργητικό του ταινίες όπως My Beautiful Laundrette/Ωραίο μου Πλυντήριο (1985), Sammy and Rosie Get Laid/Ο Σάμι και η Ρόζι Κάνουν Έρωτα (1987), Dangerous Liaisons/Επικίνδυνες Σχέσεις (1988), δείχνει να ξυπνά από την δημιουργικό και καλλιτεχνικό λήθαργο που είχε περιπέσει την τελευταία δεκαετία, μεταφέροντας στον κινηματογράφο το βιβλίο του δημοσιογράφου Martin Sixsmith, The Lost Child of Philomena Lee (2009). Το βιβλίο του Sixsmith περιγράφει την αληθινή ιστορία της Philomena Lee, μιας γυναίκας που αναγκάστηκε να περάσει αρκετά χρόνια της ζωής της σε ένα από τα περιβόητα Magdalen Laundries (τα άσυλα ή “πλυντήρια” της Μαγδαληνής), που λειτουργούσαν στην Ιρλανδία από τα μέσα του 18ου αιώνα ως το 1996(!). Τα ιδρύματα αυτά που βρίσκονταν υπό την αιγίδα της καθολικής εκκλησίας, θεωρητικά περιέθαλπαν παραστρατημένες νεαρές κοπέλες, ουσιαστικά όμως αποτελούσαν κέντρα ψυχολογικών βασανιστηρίων και σεξουαλικής παρενόχλησης, αλλά παράλληλα έκρυβαν πίσω από τη βιτρίνα, μια γιγάντια επιχείρηση παράνομων υιοθεσιών, που έστελνε τα εκτός γάμου παιδιά των κοριτσιών -με το απαραίτητο χρηματικό αντίτιμο βέβαια- σε άκληρες πλούσιες οικογένειες κυρίως στην Αμερική. Η τραγική αυτή πραγματικότητα αποτυπώθηκε με ζοφερά χρώματα στη θαυμάσια ταινία του Peter Mullan, The Magdalene Sisters/Οι Κόρες της Ντροπής (2002).

Η Philomena, βραβευμένη για το σενάριο της στο 70ο Φεστιβάλ Βενετίας και υποψήφια για 4 Όσκαρ, είναι μια κατ’ εξοχήν ταινία χαρακτήρων, αφού σκιαγραφεί την ιδιόμορφη σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ δυο αταίριαστων ανθρώπων, που οδηγεί τελικά στη σύγκρουση δυο διαμετρικά αντίθετων κοσμοθεωριών. Από τη μια, η Philomena είναι μια ηλικιωμένη καλοκάγαθη λαϊκή γυναίκα, εύπιστη -σχεδόν αφελής, γεμάτη από αναστολές, ενοχές και φοβίες, που έχουν τις ρίζες τους στην ταραγμένη νεαρή της ηλικία και στην αυστηρή καθολική της ανατροφή. Πάνω απ’ όλα όμως είναι μια γυναίκα που αγαπά αληθινά και ανεπιτήδευτα τους ανθρώπους, σε μια προέκταση μιας ιδανικής χριστιανικής ηθικής. Η αγάπη αυτή της δίνει τη δυνατότητα να κατανοεί συμπεριφορές ή στάσεις ζωής έξω από τα δικά της πρότυπα και δεδομένα, αλλά κυρίως να συγχωρεί τους ανθρώπους για το κακό που (της) προκάλεσαν, αφού παραμένει πάντα ύψιστος κριτής πρώτα του εαυτού της και μετά των υπολοίπων. Μπαίνοντας στην τελευταία φάση της ζωής της, θέλει να ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς της με το παρελθόν και τα φαντάσματα που την καταδιώκουν. Αυτό άλλωστε είναι και το μοναδικό σημείο επαφής με το Martin, ο οποίος με τη σειρά του βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι της ζωής του, όπου πρέπει να πάρει σημαντικές αποφάσεις για να προχωρήσει μπροστά. Ο Martin, αριστερός, μαχητικός δημοσιογράφος, άθεος και οπαδός της ψυχρής λογικής -σχεδόν κυνικός, βλέποντας την καριέρα του να παίρνει την κάτω βόλτα, αναγκάζεται εκ των πραγμάτων να ασχοληθεί με ένα “ασήμαντο” θέμα ανθρώπινου ενδιαφέροντος. Η συνάντηση του με τη Philomena θα του αποκαλύψει έναν καινούργιο κόσμο και η δύναμη της προσωπικότητας της θα τον συνεπάρει, για να συνειδητοποιήσει στην πορεία, ότι στα ασήμαντα και στα μικρά κρύβονται μεγάλες αλήθειες και πρωτόγνωρα συναισθήματα.

Είναι προφανές ότι ο Frears δεν θέλει να κάνει μια ταινία-καταγγελία ή ένα βαρύγδουπο κοινωνικό δράμα. Αυτό που κυρίως τον ενδιαφέρει, είναι μια ταινία ανθρωποκεντρική, μια ωδή στις ανθρώπινες αδυναμίες, στις επιλογές και τα λάθη του παρελθόντος που στοιχειώνουν το παρόν και το μέλλον, στην αγάπη, τη συγχώρεση και τη λύτρωση. Βέβαια, η ιστορία της Philomena είναι από μόνη της τόσο πολύ συναισθηματικά φορτισμένη, που εύκολα μπορεί να παρασύρει ακόμα και έναν έμπειρο σκηνοθέτη στα μονοπάτια του διδακτισμού και της σοβαροφάνειας. Ευτυχώς το σενάριο των Steve Coogan (σε τριπλό ρόλο παραγωγού-σεναριογράφου-πρωταγωνιστή) και Jeff Pope, με όπλο το καυστικό χιούμορ, αποφορτίζει την ταινία από το κατ’ εξοχήν δραματικό της υπόβαθρο και δημιουργεί συνεχείς εναλλαγές συναισθημάτων στο θεατή, ενώ παράλληλα ασκεί υπόγεια κριτική σε θεσμούς και κοινωνικές συμπεριφορές.  Ο ρόλος και η εξουσία της καθολικής εκκλησίας στην Ιρλανδία, η αποστολή και τα κίνητρα της μαχόμενης δημοσιογραφίας, οι δεσμοί του ανθρώπου με την ιδιαίτερη πατρίδα του, ακόμα και η απάνθρωπη πολιτική του Reagan για το AIDS, περνούν από μπροστά μας -θα έλεγε κανείς με επιφανειακό και αποσπασματικό τρόπο, κάτι όμως απόλυτα φυσικό, αφού με τον ίδιο απλοϊκό τρόπο εντυπώνονται στην καθαρή ψυχή της Philomena, που δεν έχει μάθει να ψάχνει πίσω από την αρχική εικόνα.

Ο Frears σκηνοθετεί σχεδόν ακαδημαϊκά, απέριττα και χωρίς εκπλήξεις, κάτι μάλλον απαραίτητο για να μην συνθλιβεί από το βάρος της ιστορίας του. Θα μπορούσε βέβαια να του καταλογίσει κανείς μια έντονη ροπή προς το μελό και το συναισθηματικό εκβιασμό του θεατή, κυρίως με τα αχρείαστα home videos που παρεμβάλλονται στην πλοκή, όπως και με την ελαφρώς γραφική παρουσίαση των κακών της ιστορίας. Όμως όλα αυτά μετατρέπονται σε πταίσματα, εξαιτίας της καθηλωτικής παρουσίας του πρωταγωνιστικού διδύμου και ιδιαίτερα της Judi Dench. Σε έναν κόντρα ρόλο απ’ αυτούς που μας έχει συνηθίσει τελευταία, πραγματικά αιχμαλωτίζει το φακό σε κάθε της κίνηση ή έκφραση. Την παρακολουθείς με κομμένη την ανάσα, να συγκινείται από λαϊκά ρομάντζα αλλά ταυτόχρονα να μιλάει απενοχοποιημένα για το σεξ, να λυγίζει κοιτάζοντας τη φωτογραφία του χαμένου της γιου αλλά να βρίσκει τη δύναμη  να συγχωρήσει αυτούς που της τον στέρησαν, να πιστεύει στο Θεό αλλά πιο πολύ στον άνθρωπο. Η Judi Dench είναι η Philomena, είναι η ίδια η ταινία.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Ακροβατώντας ανάμεσα στο χιούμορ και τη συγκίνηση -όπως άλλωστε κάνει και η ίδια η ζωή- και παρά τις επιμέρους αδυναμίες της, η Philomena αποτελεί μάθημα ζωής με πολλούς αποδέκτες, με μεγάλο της ατού την εκπληκτική ερμηνεία της Judi Dench.

  6,5/10