Pozitia Copilului

Σιδηρά Κυρία

2013, Romania, 112 min

Ελληνικός Τίτλος: Οικογενειακή Υπόθεση (Child’s Pose)

Σκηνοθεσία: Calin Peter Netzer/Σενάριο: Razvan Radulescu, Calin Peter Netzer/Παίζουν: Luminita Gheorghiu, Bogdan Dumitrache, Natasa Raab, Ilinca Goia, Florin Zamfirescu, Vlad Ivanov

Στους κινηματογράφους από 17/10/2013

Η Κορνέλια μια 60χρονη αρχιτέκτονας και μέλος της μεγαλοαστικής τάξης στο μετά Τσαουσέσκου Βουκουρέστι, αντιμετωπίζει μεγάλα προβλήματα με τον 35χρονο μοναχογιό της Μπάρμπου. Συνηθισμένη να επεμβαίνει στη ζωή όλων και ιδιαίτερα του γιου της ως και στην τελευταία λεπτομέρεια, δεν μπορεί να αποδεχθεί ότι ο Μπάρμπου έχει επιλέξει να ζει με τη φίλη του Κάρμεν που έχει ένα παιδί από προηγούμενο γάμο, μακριά απ’ αυτήν. Όταν ο Μπάρμπου σκοτώνει σε τροχαίο ένα 14χρονο αγόρι, γόνο μιας εργατικής οικογένειας, η Κορνέλια βρίσκει την ευκαιρία να πάρει και πάλι την κατάσταση στα χέρια της, προσπαθώντας να γλιτώσει το γιο της από τη φυλακή με κάθε τίμημα…

Βραβευμένη με τη Χρυσή Άρκτο στο τελευταίο Φεστιβάλ του Βερολίνου, η νέα ταινία του Calin Peter Netzer, είναι ένα ακόμα χαρακτηριστικό δείγμα του νέου κύματος του ρουμάνικου σινεμά, με κύριους εκπροσώπους σκηνοθέτες όπως οι Cristian Mungiu, Corneliu Porumboiu, Cristi Puiu, οι ταινίες των οποίων μαζεύουν βραβεία τα τελευταία χρόνια στα διεθνή φεστιβάλ. Η συνταγή φαίνεται απλή αλλά και ταυτόχρονα δύσκολη στην υλοποίηση της: σοβαρά κοινωνικά προβλήματα, ρεαλιστική αφήγηση στα όρια του ντοκιμαντέρ, κάμερα στο χέρι με κοντινά στους πρωταγωνιστές, καλογραμμένα σενάρια, μια γενιά προικισμένων -κυρίως γυναικών- ηθοποιών και βέβαια πίσω απ’ όλα αυτά, το ανοιχτό τραύμα της εποχής Τσαουσέσκου που στοιχειώνει ακόμα όλη τη χώρα.

Η Κορνέλια είναι μια εγωίστρια δεσποτική γυναίκα. Επιτυχημένη αρχιτέκτονας και οικονομικά ευκατάστατη, ζει μόνη αφού βρίσκεται σε διάσταση με το γιατρό σύζυγο της, ενώ διατηρεί πολλές διασυνδέσεις με τα υψηλά κλιμάκια της άρχουσας τάξης. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι αποτελεί τη φυσική συνέχεια του καθεστώτος Τσαουσέσκου, ανήκοντας σε μια γενιά η οποία όπως λέει ο γιος της Μπάρμπου θα έπρεπε να εξαφανιστεί. Οι φίλοι της την αποκαλούν Κοντρόλια, μια και της αρέσει να καθορίζει τις εξελίξεις στις ζωές των άλλων και ιδιαίτερα του μοναχογιού της. Ο Μπάρμπου από την άλλη πλευρά είναι ένα άβουλο πλάσμα που καλύπτει την ανεπάρκεια και την ανευθυνότητα του πίσω από τον ισχυρό χαρακτήρα της μητέρας του. Έχει κάνει κάποια αδέξια βήματα απογαλακτισμού, ζώντας με τη φίλη του παρά την αποδοκιμασία της Κορνέλια, αλλά στο βάθος συνεχίζει να είναι βαθιά εξαρτημένος απ’ αυτήν, βρίσκεται ακόμα στην “εμβρυική στάση” (η ακριβής μετάφραση του ρουμανικού τίτλου, που ως συνήθως δεν έχει καμιά σχέση με την ελληνική απόδοση του)... Με αφορμή το θανατηφόρο δυστύχημα, η Κορνέλια βρίσκει την ευκαιρία να ξαναμπεί δυναμικά στη ζωή του γιού της. Φορώντας τις γούνες και τα κοσμήματα της σαν πανοπλία και με όπλο της τη μητρική “αγάπη”, εισβάλλει σαν σίφουνας στα ανακριτικά γραφεία, δωροδοκεί, κάνει χάρες, διαφθείρει συνειδήσεις και χρησιμοποιεί τις διασυνδέσεις της με προφανή στόχο να αποφύγει ο γιος της τη φυλακή, αλλά κατά βάθος προσπαθώντας να τον εγκλωβίσει για πάντα στη μητρική αγκαλιά, αφού ο Μπάρμπου σοκαρισμένος από τα γεγονότα φαντάζει πια εύκολο θύμα. Όταν τελικά θα αναγκαστεί να επισκεφθεί  τους γονείς του παιδιού, η Κορνέλια υλοποιεί κατά γράμμα το τελευταίο μέρος του σχεδίου: αφήνει στη ντουλάπα τις γούνες και το μακιγιάζ, ντύνεται στα μαύρα και προσπαθεί να χειραγωγήσει τους άτυχους γονείς (πράγμα όχι ιδιαίτερα δύσκολο, αφού πρόκειται για απλούς ανθρώπους χτυπημένους από μια αναπάντεχη συμφορά)… Τo ξέσπασμα και τα δάκρυα της βέβαια είναι γνήσια, αλλά λίγο έχουν να κάνουν με το θάνατο του άτυχου παιδιού και το δράμα της οικογένειας του.

Πέρα απ’ όλα αυτά όμως, ο Netzer σκιαγραφώντας το χαρακτήρα της Κορνέλια και την παθογένεια ενός κλασικού οιδιπόδειου συμπλέγματος, επιχειρεί μια έξω απ’ τα δόντια κριτική στην κοινωνικοπολιτική κατάσταση στη σύγχρονη Ρουμανία. Η σκιά της εποχής Τσαουσέσκου συνεχίζει να πέφτει βαριά στη χώρα και τους κατοίκους της. Η διαφθορά είναι σε άνθηση, η ηθική διάβρωση έχει φτάσει στα θεμέλια των θεσμών, οι κοινωνικές τάξεις υφίστανται και η απόσταση τους μεγαλώνει συνεχώς. Ακόμα και η ζωή ενός παιδιού είναι αναλώσιμη και ο θάνατος του εμπορεύσιμος. Από την άλλη μεριά, το παλιό και το νέο βρίσκονται σε μια μόνιμη μάχη και η αλλαγή νοοτροπίας είναι μια δύσκολη και χρονοβόρα διαδικασία με αβέβαιο αποτέλεσμα, όπως φαίνεται και από την τελευταία συνομιλία μάνας και γιου. Η νέα γενιά προσπαθεί να απεγκλωβιστεί από το σφιχταγκάλιασμα της παλιάς, αλλά ακόμα δεν βρίσκει τον τρόπο για να το πετύχει.

Κρατώντας την κάμερα στο χέρι, που κινείται νευρικά από πρόσωπο σε πρόσωπο και βασισμένος σε ένα -χωρίς εκπλήξεις- απλό αλλά αναλυτικό σενάριο, ο Netzer φτιάχνει ένα δυνατό οικογενειακό δράμα αλλά και ένα ρεαλιστικό πορτρέτο της σύγχρονης ρουμανικής κοινωνίας. Ταυτόχρονα αποσπά μια εκπληκτική ερμηνεία από τη Luminita Gheorghiu: με τα βλέμματα της, τις σιωπές, τα σφιγμένα χείλη ως και το τελικό ξέσπασμα της, καταφέρνει να αποτυπώσει τις πιο λεπτές αποχρώσεις του χαρακτήρα της Κορνέλια -που άλλωστε είναι κι αυτή με τη σειρά της μια μεγάλη ηθοποιός. Παρ’ όλα αυτά, η ταινία δεν καταφέρνει κατά τη γνώμη μου να απογειωθεί πέρα από το επίπεδο μιας συμβατικά καλής ταινίας… ο Netzer παρατηρεί τους ήρωες του ντοκιμαντερίστικα, αποστασιοποιημένα, στερώντας μας τη δυνατότητα να εμπλακούμε συναισθηματικά, όπως πρόσφατα έκανε ο Farhadi ας πούμε, παρ’ ότι πρόσωπα και πράγματα μας είναι λίγο πολύ οικεία από την ελληνική κοινωνία…  Η μεγάλη διάρκεια δε, σε συνδυασμό με τους ώρες-ώρες ατελείωτους διαλόγους και το γεγονός ότι από την αρχή το σενάριο ακολουθεί  μια αυστηρά προδιαγεγραμμένη πορεία με προφανή κατάληξη, στερούν από την ταινία μεγάλο μέρος από τη δυναμική της.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Αξιόλογο οικογενειακό δράμα και ταυτόχρονα αιχμηρό πολιτικό σχόλιο των δομών της σύγχρονης κοινωνίας της Ρουμανίας, με όπλο την καταπληκτική πρωταγωνίστρια του, όμως προβλέψιμο στην εξέλιξη και με αυτονόητο "ηθικό δίδαγμα".

6,5/10