54ο ΦΚΘ, Μέρα 3η: Ένα Θαύμα,ένας Έρωτας στην Κούβα και ένας Ευαίσθητος Ληστής

Zázrak/Θαύμα

2013/Slovakia, Czech Republic/78min/Σκηνοθεσία: Juraj Lehotsky/Σενάριο: Juraj Lehotsky, Marek Lescák/Παίζουν: Michaela Bendulova, Katarina Feldekova, Robo Roth

Τίποτα δεν πηγαίνει καλά στη ζωή της δεκαπεντάχρονης Έλα. Από τη μια κλείνεται στο αναμορφωτήριο μετά από μια έντονη διαμάχη με τον εραστή της μητέρας της, ενώ από την άλλη  ανακαλύπτει ότι είναι έγκυος. Αφού καταφέρνει να δραπετεύσει, προσπαθεί απεγνωσμένα να βρει τον -αρκετά χρόνια μεγαλύτερο- φίλο της, ο οποίος εκτός από εθισμένος στα ναρκωτικά, χρωστά ένα μεγάλο ποσό σε έναν νονό της νύχτας. Επί πλέον, δε δείχνει να ενδιαφέρεται καθόλου για την Έλα, μέχρι που αυτή του προτείνει να την πουλήσει σε έναν προαγωγό για να ξεχρεώσει….

Από την εναρκτήρια συγκλονιστική σκηνή της πρώτης μεγάλου μήκους ταινίας του Σλοβάκου Juraj Lehotsky, που συμμετέχει στο Διεθνές Διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ, όπου παρακολουθούμε την Έλα να μεταφέρεται στο αναμορφωτήριο, ναρκωμένη από τους “δικούς” της ανθρώπους, γίνεται φανερό ότι το κορίτσι αυτό δεν έχει γνωρίσει ποτέ την αγάπη στη σύντομη ζωή του. Και αυτή ακριβώς την αγάπη είναι που ψάχνει απεγνωσμένα σε όλη τη διάρκεια της ταινίας η Έλα, σαν σανίδα σωτηρίας για να κρατηθεί στη ζωή. Διανύοντας το τέλος της εφηβείας της, μασκαρεύει την ανασφάλεια της  και το έλλειμμα στοργής που αισθάνεται σε αντικοινωνική και επιθετική συμπεριφορά, ενώ ταυτόχρονα προσπαθεί με όσες δυνάμεις διαθέτει, να διεκδικήσει το δικαίωμα της προσωπικής επιλογής για το μέλλον της. Γι αυτό άλλωστε δέχεται να θυσιαστεί για τον -ανάξιο της αγάπης της- φίλο της, προτείνοντας του να την πουλήσει σε έναν προαγωγό για να βγει  από το αδιέξοδο του, με μοναδικό αντάλλαγμα να τη μάθει να “κολυμπάει”, κάτι που δεν της έμαθε ποτέ κανείς. Και όταν τελικά το σκληρό και γεμάτο απογοητεύσεις οδοιπορικό της φτάσει στο τέλος του και συνειδητοποιήσει ότι παραμένει εγκλωβισμένη στις επιλογές που έκαναν άλλοι για λογαριασμό της, συμβαίνει το θαύμα του τίτλου. Ανακαλύπτει μια σπίθα αγάπης σε κάτι που δεν μπορούσε ποτέ να φανταστεί, στη συνομιλία με έναν άρρωστο ηλικιωμένο, αλλά κυρίως στο άγγιγμα και το κλάμα ενός μωρού.

Η ταινία του Lehotsky δεν διεκδικεί δάφνες πρωτοτυπίας.Το θέμα της σκληρής μετάβασης από την εφηβεία στην αληθινή ζωή, διανθισμένο με όλα τα σχετικά κλισέ, έχει εξαντληθεί στο παρελθόν από δημιουργούς πολύ μεγαλύτερης εμβέλειας απ’ αυτόν και ο Lehotsky -είναι η αλήθεια- δεν κάνει καμιά προσπάθεια να ανανεώσει το είδος, αφού ακολουθεί μια εντελώς προβλέψιμη πορεία. Παρ’ όλα αυτά η  θητεία του στο ντοκιμαντέρ αποδεικνύεται σύμμαχος του, αφού καταφέρνει να προκαλέσει το ενδιαφέρον του θεατή με τη σκληρή και ρεαλιστική καταγραφή μιας κοινωνίας που συνθλίβει κάθε προσωπική ελευθερία και δεν αφήνει χώρο για συναισθηματισμούς και εφηβικές αναζητήσεις. Αλλά πάνω απ’ όλα, η ταινία χρωστά πολλά στην πρωταγωνίστρια της, τη Michaela Bendulova, ένα κορίτσι που ο σκηνοθέτης ανακάλυψε σε ένα αναμορφωτήριο αντίστοιχο με αυτό της ταινίας, που ίσως γι’ αυτό έχει τη δύναμη και την εμπειρία να δώσει πνοή στον κεντρικό χαρακτήρα και να καθρεφτίσει στο αθώο πρόσωπο της όλα τα αδιέξοδα μιας χαμένης γενιάς.

5/10

Melaza/Μελάσα

2012/Cuba, France, Panama/80min/Σκηνοθεσία: Carlos Lechuga/Σενάριο: Carlos Lechuga/Παίζουν: Yuliet Cruz, Armando Miguel Gómez, Luis Antonio Gotti, Ana Gloria Buduén, Carolina Márquez

Η εναρκτήρια σκηνή της πρώτης μεγάλου μήκους ταινίας του Κουβανού Carlos Lechuga, που συμμετέχει στο Διεθνές Διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ, είναι πραγματικά εντυπωσιακή: Ένα χωράφι με ζαχαροκάλαμα που κουνιούνται στο φύσημα του αέρα. Ένα κουβανέζικο τραγούδι ακούγεται στο background. Η μουσική αναμειγνύεται με τον ήχο ενός αεροπλάνου που πλησιάζει. Ένα πακέτο με εφημερίδες προπαγανδιστικού χαρακτήρα πέφτει στο έδαφος. Η κάμερα σταδιακά απομακρύνεται και με ένα travelling φτάνει σε ένα μισοερειπωμένο εργοστάσιο, όπου παρακολουθούμε δυο ανθρώπους να κάνουν έρωτα σε ένα στρώμα. Το ζευγάρι ντύνεται, παίρνει μαζί του το στρώμα και κατευθύνεται στο σπίτι του…  Αυτή -εν ολίγοις- είναι η ζωή του Άλντο και της Μόνικα. Οι δυο τους ζούνε σε μια μικρή επαρχιακή πόλη της Κούβας, τη Μελάσα του τίτλου, μαζί με την ανάπηρη μητέρα της Μόνικα και την έφηβη κόρη της, ο πατέρας της οποίας τους εγκατέλειψε παλιότερα. Η ζωή τους είναι δύσκολη. Ο Άλντο κάνει μαθήματα κολύμβησης σε παιδιά σε μια πισίνα που δεν έχει πια νερό, ενώ η Μόνικα είναι η μοναδική υπάλληλος ενός κάποτε ξακουστού εργοστάσιου ζάχαρης. Για να τα βγάλουν πέρα αναγκάζονται να υπενοικιάζουν το σπίτι τους σε παράνομα ζευγάρια, κάτι που έχει σαν αποτέλεσμα να τους επιβληθεί ένα βαρύ πρόστιμο από την αστυνομία. Τώρα πρέπει να βρουν άλλους τρόπους για να επιβιώσουν. Ο Άλντο αρχίζει να πουλάει παράνομα κρέας, ενώ η Μόνικα καταλήγει να πουλήσει το κορμί και την αξιοπρέπεια της, Ο έρωτας τους όμως παραμένει ζωντανός…

Μην μπερδευτείτε, δεν έχουμε να κάνουμε με σενάριο του ελληνικού κινηματογράφου των 50s. Απλώς ο Carlos Lechuga, ένας σκηνοθέτης που πρέπει να δούμε τα επόμενα δείγματα της δουλειάς του για να βγάλουμε οριστικά συμπεράσματα, πάσχοντας από το σύνδρομο του νέου κινηματογραφιστή, προσπαθεί σε μια ταινία να χωρέσει πολλά και ετερόκλητα πράγματα, ομολογουμένως με συμπαθή αλλά αρκούντως αφελή τρόπο. Ολίγον από πολιτική καταγγελία (το κράτος καλεί τον κόσμο σε επαναστατικές συγκεντρώσεις μοιράζοντας συνεχώς προπαγανδιστικά φυλλάδια που δεν διαβάζει κανείς , ενώ ταυτόχρονα κλείνει υποκριτικά τα μάτια στην εξάπλωση της πορνείας, αφού το αδίκημα αυτό θεωρείται λιγότερο σημαντικό από την παράνομη πώληση κρέατος), ολίγον από ταξική πάλη, ολίγον από οικογενειακό δράμα (η έφηβη που δεν αποδέχεται τον Άλντο νοσταλγώντας τον πατέρα της) και ολίγον από μεξικάνικη σαπουνόπερα (η Μόνικα εκπορνεύεται για να τα βγάλει πέρα, αλλά σε όλη την ταινία δεν δίνει την εικόνα μιας ταλαιπωρημένης γυναίκας αφού κυκλοφορεί με σοφιστικέ ντύσιμο και ψηλοτάκουνα). Το μείγμα πάντως δεν είναι τόσο κακό όσο ακούγεται. Από την μια ο Lechuga έχει μια αξιοθαύμαστη ικανότητα να παρουσιάζει ως φυσιολογικά στη ροή της αφήγησης κάποια γεγονότα και συμπεριφορές που φαντάζουν εκ πρώτης όψεως παράλογα, από τη άλλη δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε στην Κούβα, οι κάτοικοι της οποίας έχουν σαν μότο την ανεμελιά , τον έρωτα και τη χαρά της ζωής, έχοντας έτσι τη δυνατότητα (ή ικανότητα) να ανέχονται και να συγχωρούν πιο εύκολα κάποιες ηθικές παρεκτροπές. Η σκηνή όπου ο Άλντο πλένει τρυφερά τη Μόνικα μετά την αποκάλυψη της εκπόρνευσης της είναι χαρακτηριστική. Η ζωή συνεχίζεται, ο έρωτας μένει ζωντανός με κάθε κόστος.

4,5/10

Nordvest/Βορειοδυτικά

2013/Denmark/91min/Σκηνοθεσία: Michael Noer/Σενάριο: Rasmus Heisterberg, Michael Noer/Παίζουν: Gustav Dyekjær Giese, Oscar Dyekjær Giese, Lene Maria Christensen, Roland Møller, Dulfi Al-Jabouri

Ο Κάσπερ ένας 18χρονος νεαρός ζει στο Nordvest, μια από τις πιο υποβαθμισμένες συνοικίες της Κοπεγχάγης, μαζί με τη μητέρα του, το νεότερο αδερφό και τη μικρή αδερφή του. Προσπαθεί να τα βγάλει πέρα κάνοντας μικροκλοπές και πουλώντας τα κλεμμένα για λογαριασμό του Άραβα αρχηγού μιας τοπικής συμμορίας. Όταν κάνει μια δουλειά για  το Μπγιορν, ένα μαφιόζο σαφώς μεγαλύτερης εμβέλειας, αρπάζει την ευκαιρία και ανεβαίνει σιγά σιγά τα σκαλιά της ιεραρχίας στο χώρο του οργανωμένου εγκλήματος. Το τίμημα που θα πληρώσει όμως θα είναι βαρύ…

Ο Michael Noer επιστρέφει στο Φεστιβάλ με τη δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του, μετά το “R” (2010), που αποτελεί και αυτή μια κατάδυση στον σκοτεινό κόσμο του οργανωμένου εγκλήματος στην Κοπεγχάγη. Με τις καταβολές του από το ντοκιμαντέρ να γίνονται εμφανείς σε κάθε σημείο της ταινίας, ο Noer καταφέρνει να παρουσιάσει μια ρεαλιστική εικόνα μιας υποβαθμισμένης περιοχής της Κοπεγχάγης, σκιαγραφώντας εντυπωσιακά την άνοδο και την αναπόφευκτη πτώση ενός νεαρού στην ιεραρχία του οργανωμένου εγκλήματος. Ο Κάσπερ ο 18χρονος ήρωας του, που έχει σαν στόχο του το χρήμα και την κοινωνική άνοδο, ενώ ταυτόχρονα αποσκοπεί και στην αναγνώριση από τον περίγυρο της συμμορίας, ζει πρακτικά δυο ζωές: από τη μια επιδέξιος κλέφτης χωρίς αναστολές , ψυχρός εκτελεστής των αποστολών που του ανατίθενται και με τάσεις ανεξαρτητοποίησης από τη συμμορία που ανήκει. Από την άλλη, όταν γυρίζει στο σπίτι φορά το μανδύα του προστάτη της οικογένειας και αφήνει την κρυμμένη του ευαισθησία ελεύθερη.  Η γνωριμία και η σχέση του με το Μπγιορν, ένα υψηλά ιστάμενο στέλεχος του οργανωμένου εγκλήματος που φτάνει στην περιοχή και αντιπροσωπεύει γι αυτόν ουσιαστικά το χαμένο πατρικό πρότυπο,  του δίνει την ευκαιρία να μπει σε έναν κόσμο γεμάτο βία, ναρκωτικά και πορνεία, από τον οποίο δείχνει να έλκεται όπως η πεταλούδα από το φως. Όταν όμως -παρά τη θέληση του- αναγκαστεί να βάλει και το νεότερο αδερφό του στο παιχνίδι για να φέρουν σε πέρας μια δύσκολη αποστολή, θα συνειδητοποιήσει τα αληθινά όρια του χαρακτήρα του και θα πληρώσει βαρύ τίμημα.

Παρ’ ότι το θέμα του δεν είναι καθόλου πρωτότυπο, ο Noer διαφοροποιείται έντεχνα από τις γκανγκστερικές περιπέτειες που κατακλύζουν τα multiplex. Η σχεδόν ντοκιμαντερίστικη αφήγηση προσθέτει ρεαλισμό και αληθοφάνεια στη σκιαγράφηση μιας διεφθαρμένης κοινωνίας, που εξωθεί τα μέλη της σε αμφιλεγόμενες συμπεριφορές πέρα από κάθε ηθικό φραγμό (ο Κάσπερ πρακτικά βλέπει τις ληστείες ως επάγγελμα). Η σχέση των δυο αδερφών βγάζει στην επιφάνεια γνήσια τρυφερότητα και αγάπη, ειδικά από την πλευρά του μεγάλου και πιο περπατημένου Κάσπερ προς το μικρό και μάλλον λιγότερο έξυπνο Άντι -κάτι το οποίο οφείλεται εν πολλοίς στο γεγονός ότι ο Noer επέλεξε για τους ρόλους δυο πραγματικά αδέρφια, ημιεπαγγελματίες ηθοποιούς, που λογικά έχουν εξαιρετική χημεία μεταξύ τους. Παρ’ ότι τέλος η ταινία είναι γεμάτη βία, ο Noer δηλώνει σαφώς την απέχθεια του γι’ αυτήν, επιλέγοντας οι υπερβολικά βίαιες σκηνές να λαμβάνουν χώρα έξω από το πλάνο. Θα μπορούσε πάντως να του καταλογίσει κανείς μια επιφανειακή προσέγγιση σε σοβαρά κοινωνικά ζητήματα όπως ο ρατσισμός και η ξενοφοβία (η συνοικιακή συμμορία αποτελείται κυρίως από Άραβες), καθώς επίσης και ότι αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας στον Κάσπερ, αναπτύσσοντας σχεδόν σχηματικά άλλους ενδιαφέροντες χαρακτήρες, όπως του Άντι, που άλλωστε είναι υπεύθυνος και για την τελική έκβαση του δράματος.

7/10