54ο ΦΚΘ, Μέρα 9η: Το Ημερολόγιο της Παράνοιας

Sen Aydinlatirsin Geceyi/Φωτίζεις τη Νύχτα

2013/Turkey/107min/Σκηνοθεσία: Onur Ünlü/Σενάριο: Onur Ünlü/Παίζουν: Ali Atay, Demet Evgar, Damla Sönmez, Ercan Kesal, Derya Alabora

Η τελευταία ταινία του Onur Ünlü, ο τίτλος της οποίας προέρχεται από το 28^ο σονέτο του Σέξπιρ και σάρωσε τα βραβεία στο τελευταίο Φεστιβάλ της Κωνσταντινούπολης, δεν μπορεί εύκολα να καταταγεί σε κινηματογραφικά είδη. Ο Ünlü καταγράφοντας τη ζωή μιας ομάδας ανθρώπων σε μια μικρή πόλη της Ανατολίας, που καθένας απ’ αυτούς έχει κάποια ιδιαίτερη εξωπραγματική ικανότητα, ακροβατεί ανάμεσα στο πραγματικό και το υπερβατικό, στη μαύρη κωμωδία και τον ακραίο  σουρεαλισμό, στο σινεμά κοινωνικής κριτικής και την εξιστόρηση μιας αντισυμβατικής ερωτικής ιστορίας, αλλά τελικά παρά τις καλές του προθέσεις, χάνει τον προσανατολισμό του.

Από τις πρώτες σκηνές της ταινίας γίνεται εμφανές ότι ο Ünlü αρνείται κάθε έννοια ρεαλισμού. Ο Κεμάλ, ένας νεαρός άντρας που πάσχει από κατάθλιψη λόγω του θανάτου της μητέρας του και των αδερφών του σε μια πυρκαγιά και έχει την ικανότητα να περνά μέσα από τοίχους, ζει σε μια μικρή τουρκική πόλη, βοηθώντας τον πατέρα του στο κουρείο του, ενώ παράλληλα είναι διαιτητής σε αγώνες ποδοσφαίρου. Μετά από μια απόπειρα αυτοκτονίας καταλήγει στο νοσοκομείο, όπου τον κουράρει ο Ιρφάν, ένας γιατρός που δακρύζει αίμα, αλλά έχει και κάποιες περίεργες ασχολίες. Αργότερα ο Κεμάλ γνωρίζει και ερωτεύεται τη νεαρή Γιασμίν, μια κοπέλα με τηλεκινητικές ικανότητες. Παρ’ ότι κι αυτή ανταποκρίνεται στον έρωτα του και παντρεύονται, η παρανοϊκή ζήλια του δεν τους αφήνει να ευτυχήσουν. Πιστεύοντας ότι η Γιασμίν τον απατά με το αφεντικό της, ο Κεμάλ προσπαθεί να τον δολοφονήσει, για να ανακαλύψει όμως ότι είναι αθάνατος. Η Ντεφνέ μια νεαρή πλανόδια βιβλιοπώλης που μπορεί να σταματά το χρόνο με ένα χτύπημα των χεριών της, του προτείνει να απαγγείλει στη γυναίκα του κάποια σονέτα του Σέξπιρ για να τον συγχωρήσει. Παράλληλα, ο Κεμάλ δέχεται κατά καιρούς τις συμβουλές της παλιάς δασκάλας του στο σχολείο, που είναι αόρατη…

Ο Ünlü βέβαια, θέλει μέσα από τις ασυνήθιστες ιστορίες των ηρώων του, να μιλήσει υπόγεια και αιχμηρά για χρόνια προβλήματα που ταλανίζουν την τουρκική κοινωνία, δίνοντας τους μια διάσταση οικουμενική, σχεδόν μεταφυσική: την περίοπτη θέση που συνεχίζει να έχει η οικογένεια στη σύγχρονη τουρκική κοινωνία, τις κοινωνικές-ταξικές διαφορές, τη θέση της γυναίκας στην επαρχιακή Τουρκία που παραμένει δύσκολη, τα όνειρα της νέας γενιάς και τις εμμονές της παλιάς, τη διαρκώς αυξανόμενη διαφθορά που καταλύει τους θεσμούς. Πάνω απ’ όλα όμως ο Ünlü θέλει να μιλήσει για το αβέβαιο της ανθρώπινης ύπαρξης, τη απέραντη μοναξιά, την ανάγκη για επικοινωνία και τα τραύματα του παρελθόντος που δεν θεραπεύονται ποτέ. Με αργούς τελετουργικούς ρυθμούς, έξοχη ασπρόμαυρη φωτογραφία και επαναλαμβανόμενα μελαγχολικά μουσικά μοτίβα, παρακολουθεί τις προδιαγεγραμμένες πορείες των ηρώων του , που παρ’ ότι καταφέρνουν να ξεπεράσουν την κοινή αντίληψη και λογική, παγώνοντας το χρόνο ή βλέποντας μέσα από τους τοίχους, δε θα καταφέρουν ποτέ να ξεφύγουν από τα φαντάσματα που τους καταδιώκουν.

Όλα αυτά όμως, που δύσκολα μπορούν να χωρέσουν σε μια κόλλα χαρτί, ακόμα πιο δύσκολα χωράνε σε 107 λεπτά φιλμικού χρόνου βγάζοντας νόημα, εκτός αν είσαι ο Buñuel ή έστω ο Wes Anderson. Όταν μάλιστα ενδιάμεσα παρεμβάλλονται αόρατα όπλα που σκοτώνουν, ψυχοτρόπα χάπια που κάνουν τους χρήστες τους να πετούν πάνω από μια πόλη με δυο ήλιους και τρία φεγγάρια, απαγγελίες σονέτων του Σέξπιρ σαν αντίδοτο για έναν άγριο ξυλοδαρμό, αεροπλάνα που σταματούν στον αέρα και πλείστα άλλα (πολλές φορές εύστοχα) ευρήματα, που όμως τελικά αποπροσανατολίζουν και απλά επιτείνουν την αίσθηση μιας αυξανόμενης παράνοιας, οι καλές προθέσεις μπαίνουν στο περιθώριο και αναρωτιέται κανείς ποιος είναι ο στόχος του όλου εγχειρήματος. Για να κατανοήσει κανείς τελικά το φιλμικό σύμπαν του Onur Ünlü, πρέπει να θεωρήσει την ταινία ένα παιχνίδι χωρίς κανόνες, σχετικά με την κινηματογραφική γλώσσα και έκφραση ή καλύτερα, ένα ημερολόγιο της πορείας ενός διαταραγμένου μυαλού προς την παράνοια.

4,5/10