Alfred Hitchcock's TOP10 Movies and Scenes

Στις 12 Μαρτίου στην Αμερική (που αλλού;) γιορτάζεται η Εθνική Ημέρα Χίτσκοκ!! (National Alfred Hitchcock Day). Καθόλου περίεργο για μια χώρα όπου γιορτάζονται τα πάντα… (υπάρχει ακόμα και National Cupcake Day-τα γνωστά μικρά κέικ σε σχήμα φλυτζανιού). Κανείς δε γνωρίζει γιατί επελέγη η συγκεκριμένη ημερομηνία, αφού ο Χίτσκοκ γεννήθηκε στις 13 Αυγούστου, ενώ πέθανε στις 29 Απριλίου. Ίσως η επιλογή της μέρας να σχετίζεται με την πρεμιέρα κάποιας ταινίας του, ή να είναι εντελώς τυχαία. Με αφορμή πάντως τη συγκεκριμένη μέρα και βεβαίως λόγω μιας έμφυτης ροπής του γράφοντος προς τις best of λίστες και την ταξινόμηση, θα δείτε παρακάτω μια λίστα με την προσωπική μου εκτίμηση σχετικά με τις  10 καλύτερες ταινίες του δημιουργού, καθώς και μια δεύτερη με τις 10 πιο εντυπωσιακές  σκηνές της καριέρας του. Κάθε αντίρρηση ή υπενθύμιση για κάτι που πιθανώς μου έχει διαφύγει, είναι ευπρόσδεκτη… 

Alfred Hitchcock’s TOP 10 Films

 

10. The Wrong Man (1956) 

Στην ίσως πιο εσωστρεφή και ευαίσθητη ταινία του,  ο Χίτσκοκ συναντά το φιλμ-νουάρ και για πρώτη φορά στην καριέρα του διηγείται μια αληθινή ιστορία. Προσπαθώντας  να μείνει ακριβής στην καταγραφή των πραγματικών γεγονότων, υιοθέτησε ένα ντοκυμαντερίστικο ρεαλιστικό στιλ αφήγησης χωρίς καθόλου χιούμορ ή περίτεχνες σκηνοθετικές παρεμβάσεις, πετυχαίνοντας την πλήρη ταύτιση του θεατή με τον ήρωα του. Ο τρόμος εδώ γεννιέται υπόγεια, εσωτερικά, μέσα από τις σιωπές του Μάνι Μπαλεστρέρο, που όπως πολλοί χιτσκοκικοί ήρωες κατηγορείται άδικα για ένα έγκλημα, αλλά δεν έχει τον τρόπο  να αποκαλύψει την αλήθεια, εναποθέτοντας τελικά τις ελπίδες του σε μια άνωθεν παρέμβαση.  Ο Henry Fonda ήταν ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση, σε μια από τις πιο συγκλονιστικές ερμηνείες του, ενώ και η Vera Miles αναπαριστά γλαφυρά την αναπότρεπτη πορεία της γυναίκας του ήρωα προς την τρέλα. Καταπληκτικό το jazz soundtrack του μόνιμου συνεργάτη του Χίτσκοκ Bernard Herrmann. 

9. I Confess (1953)

 

Μια ακόμα παραγνωρισμένη ταινία του Χίτσκοκ με πολλές συγγένειες με την προηγούμενη, αλλά και με το film noir.  Εδώ όμως το βασικό μοτίβο του αθώου που εμπλέκεται από σύμπτωση σε μια ιστορία που δεν τον αφορά, επεκτείνεται σε ένα από τα αγαπημένα θέματα του σκηνοθέτη: τη μετακύλιση της ενοχής. Ο δολοφόνος εξομολογείται στον κληρικό το έγκλημα του και αυτός “επωμίζεται” την ενοχή, αρνούμενος να αποκαλύψει το μυστικό της εξομολόγησης ακόμα κι όταν κατηγορείται ο ίδιος για το φόνο… Εκπληκτικός ο Montgomery Clift σε μια χαμηλών τόνων εσωτερική ερμηνεία στο ρόλο του πατέρα Λόγκαν. Εξαιρετική η δουλειά του μόνιμου διευθυντή φωτογραφίας του Χίτσκοκ Robert Burks στη δημιουργία μιας απειλητικής ατμόσφαιρας που εγκλωβίζει τον ήρωα, με έντονες επιρροές από το γερμανικό εξπρεσιονισμό. Η ταινία παρ’ ότι στην εποχή της επικρίθηκε έντονα από την Καθολική εκκλησία, είναι ένα μικρό αλλά λαμπερό διαμάντι στη φιλμογραφία του Χίτσκοκ.

8. The Birds (1963)

 

“Σας βάζω στο χρυσό κλουβί σας , Μέλανι Ντάνιελς” λέει ο Rod Taylor στην Tippi Hedren σε μια από τις πρώτες σκηνές της ταινίας… και πραγματικά  σ’ αυτές τις λίγες λέξεις περικλείεται όλη η προβληματική της -κατά τη γνώμη μου- πιο τρομακτικής ταινίας του σκηνοθέτη… η έξωθεν απειλή, ο εγκλεισμός, η αδυναμία του ανθρώπου μπροστά στο ανεξήγητο και τη μανία της φύσης, περιγράφονται με γλαφυρό τρόπο σε ένα φιλμ που  πρέπει σίγουρα να ενέπνευσε το Χάνεκε… Βασισμένη στο μυθιστόρημα της Daphne Du Maurier, με πρωτοποριακά για την εποχή οπτικά εφέ και την πρώτη εμφάνιση της Tippi Hedren -της τελευταίας χιτσκοκικής femme fatale, η ταινία με την εμπνευσμένη καθοδήγηση του Χίτσκοκ απογειώνεται πέρα από τα στενά όρια των φιλμ τρόμου και καταστροφής που την ακολούθησαν….

7. Notorious (1946)

 

Κατά τον Francois Truffaut, το Notorious είναι η πεμπτουσία του χιτσκοκικού έργου. Πρόκειται στην ουσία για μια απλή ερωτική ιστορία: δύο άντρες που αγαπούν την ίδια γυναίκα, η σύγκρουση του έρωτα με το καθήκον, ο “καλός” πράκτορας, o “κακός” κατάσκοπος και η αμφιλεγόμενης ηθικής γυναίκα-αντικείμενο του πόθου…σε μια ταινία του Χίτσκοκ όμως, δεν υπάρχει άσπρο-μαύρο: ο καλός Cary Grant σπρώχνει την αγαπημένη του στην αγκαλιά του κακού Claude Rains, ενώ ο Rains είναι εμφανές ότι αγαπά βαθύτερα  τη Bergman παρ’ ότι προσπαθεί να τη δηλητηριάσει επηρεασμένος από τη δεσποτική μητέρα του. Ο Χίτσκοκ αποπροσανατολίζει μαεστρικά το ενδιαφέρον του θεατή στην αναζήτηση του macguffin-ουρανίου (macguffin στο σινεμά είναι συνήθως ένα “αντικείμενο” το οποίο αναζητούν  οι πρωταγωνιστές ή στοιχειώνει τις πράξεις τους, χωρίς απαραίτητα να είναι κάτι πραγματικά σημαντικό – χαρακτηριστικό παράδειγμα το Rosebud στον Πολίτη Κέιν) και χτίζει το σασπένς βήμα βήμα, παράλληλα με την εξέλιξη της ερωτικής ιστορίας. Εκπληκτική η τελευταία σκηνή, όπου ο Cary Grant αποχωρεί με την ετοιμοθάνατη Bergman, υπό την ανοχή του ανήμπορου να αντιδράσει Claude Rains.

6. Strangers on a Train (1951)

Όταν το σενάριο μιας ταινίας είναι του Raymond Chandler, βασισμένο σε βιβλίο της Patricia Highsmith και η ταινία σκηνοθετείται από τον Alfred Hitchcock, τότε δύσκολα μπορεί να γεννηθεί κάτι λιγότερο από αριστούργημα… Το εκπληκτικό εύρημα της ανταλλαγής φόνων λειτουργεί σαν όχημα για το Χίτς για να τελειοποιήσει τη θεωρία του περί της μετακύλισης  της ενοχής που εμφανίζεται σε πολλές ταινίες του. Ο ψυχοπαθής απροσάρμοστος Μπρούνο και ο “φυσιολογικός” κοινωνικά αποδεκτός Γκάι, οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Ο Μπρούνο κάνει το δικό του φόνο και εξαναγκάζει (;) το Γκάι να ανταποδώσει…  Ο Γκάι παρ’ ότι τελικά αρνείται να κάνει το φόνο, δεν είναι όσο αθώος φαίνεται … Καταπληκτικός ο Robert Walker - Μπρούνο, που πέθανε λίγους μήνες μετά την ταινία, εκτελεί έναν  από τους πιο στυλάτους φόνους στη χιτσκοκική ιστορία (παρακολουθούμε το στραγγαλισμό της Μίριαμ μέσα από τα πεσμένα στο χώμα γυαλιά της). Η τελική σκηνή της “μονομαχίας” των δυο πρωταγωνιστών στο καρουσέλ, είναι μια από τις καλύτερες στιγμές του μαιτρ…

5. North by Northwest (1959)  

Η πιο διασκεδαστική ταινία του Χίτσκοκ, έχει τα χαρακτηριστικά ενός blockbuster…  σε αντίθεση με τις προηγούμενες πιο σκοτεινές και ψυχολογικά περίπλοκες ταινίες του, εδώ έχουμε να κάνουμε με καθαρό ψυχαγωγικό σινεμά, πρόδρομο των ταινιών James Bond: ζωηρά χρώματα και φωτεινά τοπία, δυο όμορφοι πρωταγωνιστές, καταιγιστική δράση και αγωνία από την αρχή μέχρι το τέλος και φυσικά το απαραίτητο ειδύλλιο που περνά από χίλια κύματα μέχρι να ολοκληρωθεί… σε δεύτερο επίπεδο βέβαια όλη η μυθολογία του Χίτσκοκ είναι παρούσα: η πορεία του ανώριμου Cary Grant (στον καλύτερο ρόλο του σε ταινία του Χιτς) προς την “ενηλικίωση” με όχημα τον έρωτα του για την Eva Marie Saint, το κλασικό οιδιπόδειο σύμπλεγμα του πρωταγωνιστή με τη μητέρα του, το επίσης γνωστό μοτίβο του αθώου που μπλέκεται κατά τύχη σε μια εξωφρενική περιπέτεια…. Όλα αυτά αντιμετωπίζονται όμως με μια πιο ανάλαφρη περιπαικτική  διάθεση και συνεχή  κλεισίματα του ματιού προς το θεατή, με αποτέλεσμα ένα ρεσιτάλ ψυχαγωγικού σινεμά.

4. Shadow of a Doubt (1943)

 

Η πρώτη ταινία του δημιουργού που έχει τόσο έντονες επιρροές από τις ψυχαναλυτικές θεωρίες των Φρόιντ και Γιουνγκ, που καθόρισαν το έργο του και ταυτόχρονα η πρώτη ταινία του Χίτσκοκ με ήρωα της έναν ψυχοπαθή δολοφόνο…  Το Καλό και το Κακό συνυπάρχουν στην ίδια προσωπικότητα, το καλό και το κακό είναι οι όψεις του ίδιου νομίσματος. Ο μικρόκοσμος της νεαρής ηρωίδας συνταράσσεται από την εισβολή του κακού στη ζωή της, που την εξαναγκάζει σε μια πρόωρη και επώδυνη ενηλικίωση. “Ο διάβολος έρχεται στην πόλη” με τη μορφή του Joseph Cotten, που πλάθει έναν από τους πιο συνειδητοποιημένους και ιδεολόγους κακούς της φιλμογραφίας  του Χιτς. Ο Χίτσκοκ σαρκάζει διακριτικά το αμερικάνικο όνειρο, εκπληκτικά δουλεμένο σενάριο του μεγάλου Thornton Wilder, θαυμάσιοι δεύτεροι ρόλοι και μια ταινία που 70 χρόνια μετά παραμένει κλασική.

3. Psycho (1960)

 

Η πιο ριψοκίνδυνη και ρηξικέλευθη επιλογή στην καριέρα του Χίτσκοκ, να γυρίσει δηλαδή με ελάχιστα κεφάλαια ένα φαινομενικά ασήμαντο b-movie, οδήγησε στην οριστική καθιέρωση του στην ελίτ του παγκόσμιου κινηματογράφου και την δημιουργία μιας ταινίας-θρύλου που γνώρισε στο μέλλον αναρίθμητες απομιμήσεις. Για πρώτη φορά η πρωταγωνίστρια μιας ταινίας σκοτώνεται πριν από το μισό της, ενώ ο Χίτσκοκ εδώ τελειοποιεί την εικόνα του ψυχοπαθούς δολοφόνου που διατρέχει τη φιλμογραφία του: το οιδιπόδειο σύμπλεγμα του Νόρμαν, η σεξουαλική καταπίεση, οι ενοχές, οι απόκρυφες επιθυμίες του και  ο τρόμος που γεννιέται από την απελευθέρωση τους κάτω από το περίβλημα της αγάπης για τη μητέρα του.  Η σκηνή του ντουζ έγινε συνώνυμη του απόλυτου τρόμου, ενώ στον ανατριχιαστικό μονόλογο του φινάλε, μέσα από τη φωνή της μητέρας του, ο Anthony Perkins με ένα παιχνίδι βλεμμάτων κερδίζει επάξια μια θέση στο πάνθεον της υποκριτικής τέχνης.

2. Rear Window (1954)

 

H επιτομή του χιτσκοκικού έργου, ένα σχόλιο για τον  ίδιο τον κινηματογράφο και τον άνθρωπο-δέκτη-θεατή. Όλοι είμαστε ηδονοβλεψίες μας λέει ο Χίτσκοκ, ακόμα και οι θεατές μιας κινηματογραφικής ταινίας. Ο ανάπηρος (σωματικά και συναισθηματικά) φωτογράφος  James Stewart, φανατικός εργένης, καθηλωμένος στην πολυθρόνα του παρακολουθεί τη ζωή των γειτόνων του ψάχνοντας την έντονη συγκίνηση και τη βρίσκει όταν υποπτεύεται (και …ελπίζει, όπως ελπίζουμε και εμείς που παρακολουθούμε την ταινία) ότι κάποιος γείτονας  του δολοφόνησε τη γυναίκα του… το αστυνομικό μυστήριο είναι το πρόσχημα για την συναισθηματική ενηλικίωση του ήρωα, που παρ’ ότι αποκαλύπτει το δολοφόνο, τιμωρείται για την “ύβρι” του με τα δεσμά του γάμου (sic)… Το στατικό σκηνικό και το γεγονός ότι η ταινία είναι ολόκληρη ιδωμένη από τη σκοπιά του κατάκοιτου James Stewart, μετατρέπεται από πιθανό μειονέκτημα σε εξαιρετικό εύρημα χάρη στην σκηνοθετική βιρτουοζιτέ του μαιτρ αλλά και στο εξαιρετικό σπιρτόζικο και παιχνιδιάρικο σενάριο του John Michael Hayes, ο James Stewart αναδεικνύεται σε ιδανικό χιτσκοκικό πρωταγωνιστή, ενώ η Grace Kelly αστράφτει μέσα στα ακριβά της φορέματα.

1. Vertigo (1958)

Η ταινία η οποία πρόσφατα τοποθετήθηκε από το BFI στην κορυφή της λίστας με τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών εκτοπίζοντας τον Πολίτη Κέιν, δε χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Κάτω από την επίφαση μιας αστυνομικής ιστορίας, ο Χίτσκοκ παραδίδει ένα υποδειγματικό σχόλιο για την ψυχοπαθολογία και την πολυπλοκότητα του ερωτικού πάθους. Ο James Stewart στον καλύτερο ίσως ρόλο της καριέρας του, ερωτεύεται τη Μάντλεν, αλλά όταν αυτή πεθαίνει (…), προσπαθεί να μεταμορφώσει τη Τζούντι σε Μάντλεν για να συνεχίσει να ζει το πάθος του ακραία, στα όρια του νεκροφιλικού έρωτα.  Η σχέση του με τη Μάντλεν-Τζούντι βαδίζει στα χνάρια των σχέσεων του Χίτσκοκ με τις εκάστοτε πρωταγωνίστριες του, στην αναζήτηση της υπέρτατης Γυναίκας. Η σκηνή όπου περιμένει σαν μανιακός-σχεδόν δακρυσμένος, να δει τις προσπάθειες του να παίρνουν σάρκα και οστά (όταν η Τζούντι ολοκληρώνει τη μεταμόρφωση της σε Μάντλεν) είναι πραγματικά συγκλονιστική. Από την άλλη η Kim Novak εύθραυστη, δεκτική στα χέρια του μέντορα της αλλά παράλληλα μοιραία και αισθησιακή, κατακλύζει την οθόνη με το άρωμα της. Ένα πραγματικό αριστούργημα!!

Alfred Hitchcock’s TOP 10 Scenes

 

10. Saboteur (1942): Η τελική σκηνή στο άγαλμα της Ελευθερίας

 

Πέρα από τον εμφανή συμβολισμό, ότι δηλαδή ο κακός γκρεμίζεται από το υπέρτατο αμερικανικό σύμβολο (βρισκόμαστε στα μέσα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου), η σκηνή αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα κορύφωσης χιτσκοκικού σασπένς: ο κακός κρέμεται από το άγαλμα της Ελευθερίας , με τον πρωταγωνιστή να τον συγκρατεί από το μανίκι του. Το μανίκι αρχίζει και ξηλώνεται σιγά σιγά: η ζωή του κρέμεται από μια κλωστή!

9. Spellbound (1945): Η σκηνή του εφιάλτη

Η αρχή της λύσης στο Spellbound, όπου η Ingrid Bergman ακούγοντας το Gregory Peck να της διηγείται τον εφιάλτη του, βγάζει χρήσιμα συμπεράσματα για το πρόβλημα του. Η μετριότατη αυτή ταινία μνημονεύεται μόνο για την εξαιρετική αυτή σκηνή, προϊόν της συνεργασίας δύο καλλιτεχνών με τεράστια φαντασία του Χίτσκοκ με το Salvador Dali. Στη συνέντευξη του στον Τριφό, ο Χίτσκοκ παραπονιέται μάλιστα ότι λόγω οικονομικής στενότητας, αναγκάστηκε να φρενάρει τη δημιουργικότητα του μεγάλου ζωγράφου.

  

8. The Birds (1963): Τα πουλιά μαζεύονται απειλητικά στην παιδική χαρά 

Η Tippi Hedren κάθεται σε ένα παγκάκι μπροστά από μια παιδική χαρά και ανάβει ένα τσιγάρο. Η κάμερα εναλλάσσεται στο πρόσωπο της και στην παιδική χαρά όπου σιγά σιγά κάθονται μερικά πουλιά. Μετά από ένα μεγάλο κοντινό στο πρόσωπο της Hedren, η κάμερα εστιάζει ξανά στην παιδική χαρά, που έχει γεμίσει πια από απειλητικά πουλιά, έτοιμα για επίθεση…

7. Notorious (1946): Ο Cary Grant φυγαδεύει την Ingrid Bergman

 

Στην τελευταία σκηνή του Notorious, ο Ντέβλιν αφού παραδέχεται τον έρωτα του, φυγαδεύει την ετοιμοθάνατη Αλίσια από την έπαυλη. Ο άντρας της, ο κατάσκοπος Σεμπάστιαν, παρακολουθεί τη σκηνή μαζί με τη μητέρα του χωρίς να μπορούν να αντιδράσουν, για να μην εκτεθούν στους άλλους κατασκόπους που είναι μαζεμένοι στο σαλόνι. Η διαδρομή των δυο εραστών από το κεφαλόσκαλο του επάνω πατώματος μέχρι την έξοδο είναι σκηνή σπάνιας έντασης και επίδειξη σκηνοθετικής βιρτουοζιτέ.

6. Rear Window (1954): Ο δολοφόνος κοιτάζει μέσα στο φακό του James Stewart

 

Ο James Stewart παρακολουθεί με τον τηλεφακό του την αναμέτρηση της Grace Kelly με το δολοφόνο. Αυτή καταφέρνει σε κάποια στιγμή κουνώντας τα δάχτυλα της να του δείξει ότι φορά τη βέρα του θύματος. Την κίνηση αυτή τη βλέπει και ο δολοφόνος, ο οποίος κοιτάζει ξαφνικά προς το μέρος του Stewart... Η σκηνή αυτή έχει διπλή σημασία για την εξέλιξη της ιστορίας: από τη μία ο δολοφόνος ξέρει πια ποιος τον παρακολουθεί, από την άλλη όμως, η Grace Kelly φορώντας τη βέρα δείχνει στον Stewart ότι η τιμωρία του θα είναι ο γάμος.

5. Strangers on a Train (1951): Η δολοφονία της Μίριαμ

 

Θα μπορούσε να επιλεγεί και η τελική σκηνή του καρουζέλ από τη συγκεκριμένη ταινία, αλλά βρίσκω τη σκηνή του φόνου πολύ πιο κινηματογραφική. Ο μανιακός Μπρούνο ακολουθεί τη Μίριαμ που διασκεδάζει με τους φίλους της σε ένα λούνα-παρκ. Σε πλήρη αντιδιαστολή με τη χαρά που επικρατεί τριγύρω, την απομονώνει σε ένα σκοτεινό σημείο και τη στραγγαλίζει. Τα γυαλιά της πέφτουν στο χώμα, η κάμερα κατεβαίνει σιγά σιγά και παρακολουθούμε το φόνο μέσα από τον παραμορφωτικό φακό του γυαλιού.

4. Vertigo (1958): Η Τζούντι μεταμορφώνεται σε Μάντλεν

 

Όταν ο James Stewart βλέπει τη Τζούντι μετά τη μεταμόρφωση της σε Μάντλεν, δε μένει ικανοποιημένος. Έχει τα μαλλιά της λυτά και την παρακαλά με θέρμη να τα δέσει κότσο. Η Τζούντι-Μάντλεν βγαίνει τελικά από την τουαλέτα με τα μαλλιά της δεμένα πίσω μέσα σε ένα σύννεφο ομίχλης, λουσμένη στο πράσινο φως μιας νέον επιγραφής. Ο Πυγμαλίων αντικρίζει το δημιούργημα του με δέος και τη φιλά με πάθος.

3. The Man Who Knew Too Much (1956): Η σκηνή του κοντσέρτου στο Albert Hall

 

Στη δεύτερη εκδοχή της ταινίας, ο Χίτσκοκ τελειοποιεί την τελική σκηνή του Albert Hall, δίνοντας τον ορισμό του σασπένς. Μια σχεδόν δεκάλεπτη σκηνή χωρίς διάλογο, όπου οι ήρωες συνεννοούνται με παντομίμα κάτω από τους ήχους της ορχήστρας και η αγωνία αυξάνεται συνεχώς, αφού ξέρουμε ότι στο τέλος του κομματιού, όταν χτυπήσουν τα κύμβαλα θα γίνει ο φόνος. Μάθημα μοντάζ, σκηνή ανθολογίας από τις πολλές στο έργο του Χιτς.

2. North by Northwest (1959): Η καταδίωξη του Cary Grant από το αεροπλάνο

Η επιτυχία αυτής της σκηνής οφείλεται σε μια πολύ σημαντική οπτική λεπτομέρεια: ενώ οι κλασικές σκηνές έντονου σασπένς στα θρίλερ είναι γυρισμένες σε κλειστούς σκοτεινούς χώρους, εδώ συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Ο Cary Grant βρίσκεται σε μια ανοιχτή φωτεινή έκταση με χωράφια, όπου δεν μπορεί να κρυφτεί κανένας και τίποτα. Η απουσία ηχητικής μπάντας ενισχύει την αίσθηση της απόλυτης ηρεμίας. Κι όμως… ο κίνδυνος έρχεται από τον ουρανό!

1. Psycho (1960): Το μαχαίρωμα της Janet Leigh στο ντουζ

Ίσως η πιο θρυλική σκηνή στην ιστορία του κινηματογράφου, που σημασιοδοτεί ακόμα και σήμερα, τον απόλυτο τρόμο. Όπως λέει ο ίδιος ο Χίτσκοκ στον Τριφό, 7 μέρες γυρισμάτων και 70 διαφορετικές λήψεις χρειάστηκαν για 45΄΄ φιλμ. Η μουσική του Bernard Herrmann απογείωσε το τελικό αποτέλεσμα, σε μια σκηνή που ενώ βλέπουμε πολύ λίγα, φανταζόμαστε πολύ περισσότερα...